Forum dyskusyjne miłośników twórczości J.R.R. Tolkiena

[M.L.]

W innym temacie http://forum.tolkien.com.pl/viewtopic.php?p=130175#130175 Sirielle wyrażała zdziwienie:

[M.L.]

Wobec braku reakcji podzielę się swoim domniemaniem, a może raczej przeczuciem.
Zacząć trzeba, od tego co jest powtarzane do znudzenia, Śródziemie w zamyśle Tolkiena to nie jest never never land, tylko Ziemie w blizej nieokreślonej prehistoryczno/mitologicznej przeszłości.
Co to ma wspólnego z bogami? Tolkien pasjonował się skandynawską i anglosaską przeszłością, był wielbicielem mitologii, zwłaszcza mitologii północy, miał wreszcie całkiem dobre wykształcenie historyczne, a do tego był głęboko wierzącym katolikiem. I w pewnym sensie zetknął się z tym samym problemem, który mieli chrześcijańscy Rzymianie, czy schrystianizowani Germanowie, Keltowie czy Słowianie. Jak pogodzić swoją tradycyjną przedchrześcijańską przeszłość, z którą nie chcieli zrywać, z nową wiarą. Jak zachować dumę z pogańskich przodków i wierność zasadom i prawdom nowej wiary.
I tak przed Tolkienem stanął "problem pogaństwa" a dokładniej "problem źródeł pogaństwa".
Tolkien w swoim legendarium wyraźnie kreuje dwa źródła. Jednym są upadli Ainurowie: Morgoth i Sauron. Obaj uciekają się do tworzenia kultu wokół swojej osoby (w przypadku Saurona, także osoby Morgotha). Pierwsi ludzie wznoszący świątynie Dawcy Darów, Sauron wznoszący świątynie Morgothowi na Numenorze, wzmianki o boskiej czci oddawanej przez ludzi Morgothowi i Sauronowi. To źródła "złego pogaństwa" melkoryzmu, morgothyzmu czy sauronizmu, w którym nie muszą oni nawet występować z imienia, ale są inicjatorami takich kultów.

Drugim źródłem jest błąd ludzi wynikający z niedostatecznej wiedzy i ich zawodnej pamięci. Edainowie słyszą o Valarach ale choćby z Athrabeth wynika, że traktują ich jako bogów, konkurencyjnych wobec Morgotha, lepszych, ale nie koniecznie potężniejszych. Nawet jeżeli docierają pogłoski o Eru, to bez zrozumienia jego istoty, co znowu wynika ze słów Andreth. W Beleriandzie Edainowie uczą się prawdziwej wiedzy o istocie Valarów i Iluvatara, ale to wiedza elitarna. Owszem w Numenorze staje się powszechna, ale już nie w Śródziemiu. Zresztą i w Numenorze okazuje się mniej trwała niż można by domniemywać. Uciekinierzy/Dunedainowie przechowują tę wiedzę, ale nawet wśród nich, zaczyna ona w Śródziemiu zanikać. To widać nawet w słowach Faramira i reakcji Froda i Sama. Eru/Iluvatar jest już nie nazwany i nie mam pewności czy Frodo i Sam wiedzą o Kim Faramir mówi, kiedy stwierdza, że wspominają Tego, który jest Poza Najdalszym Zachodem.
Tymczasem pamięć o Valarach trwa i znowu zaczynają być utożsamiani z bogami. Tym samym stają się źródłem dobrego, lub szlachetnego pogaństwa, które jest wykrzywieniem, skażeniem Prawdy, ale tym niemniej przechowuje jej elementy.

[Annael]

Bardzo dziękuję za obszerny wywód z przemyśleń w sprawie "bóstwa" Valarów. Lubię powracać do tego tematu. Ostatnio próbowałam odnaleźć jakieś wzmianki w Listach Tolkiena, ale dysponuję niezbyt dobrze zeskanowaną wersją elektroniczną i pewne wyrazy są zniekształcone. Znalazłam kilka zdań, w których Tolkien odpowiada na pytania dotyczące np świętych Imion (?)
Najczęściej używa słów

[Mara]

[M.L.]

[Annael]

[Mara]

Wpadłam na jeszcze jeden trop.
W tym samym liście 131. (dzięki za podpowiedź!) jest jeszcze taki fragment:

[M.L.]