Forum dyskusyjne miłośników twórczości J.R.R. Tolkiena

[Alqualaure]

W czasie dyskusji z MLem nad polskim tłumaczeniem tekstów Tolkiena pojawił się pewien wątek, na punkcie którego jestem nieco przeczulona, jako Czepiak Etatowy.
Otóż jest to problem dierez i akcentów w nazwach własnych w świecie Tolkiena. Ciągle słyszę, że to są ozdobniki, niepotrzebne w języku polskim, ale..
Zacznijmy od akcentów. Czy naprawdę powinniśmy je omijać, kiedy piszemy po polsku? Przecież (przynajmniej w quenyi) one de facto zmieniają wymowę - wydłużają samogłoskę, przenoszą akcent. IMHO pomijanie ich to błąd ortograficzny.

Teraz bardziej skomplikowana sprawa dierez. Tolkien zapisywał je, by podkreślić, że końcowe e jest czytane. W polskim jest to oczywiście niepotrzebne, gdyż czytamy wszystkie głoski, jednak jest pewna tendencja do zostawiania tego jako ozdobnika. Jestem jak najbardziej za zostawianiem dierez na końcu wyrazów, jak choćby w imieniu Finwë, jednak mam pewne wątpliwości co do zostawiania ich przy odmianie przez przypadki. Bardzo mi zgrzyta, kiedy widzę napisane "Finwëgo", a ludzie argumentują zostawienie dierezy jako ozdobnika. E jest już w środku wyrazu, więc siłą rzeczy trzeba je przeczytać i wiem, język polski nie musi tak tak tego podkreślać, jak angielski.
Ale czy nie sądzicie, że można się odwołać do zapisu quenyi alfabetem łacińskim? Tam też są przypadki. Więc będzie Endórë - z dierezą, ale już w allativusie będzie Endorenna - bez dierezy.
Nie sądzicie, że warto by to przełożyć na język polski i zapisywać "Finwego" - bez dierezy?

(to tylko rozmyślania czepiaka, zakopanego po czubek dzioba w tekstach )
Bardzo bym chciała poznać Wasze zdanie.

PS Dodaję ankietę

PPS Zanim się zaczniecie buntować, że jestem taka surowa - żadna z tych opji imho nie jest błędna, bo Tolkien nie określił jasno zasad dla języka polskiego. To tylko moja, czepiakowa opinia.

[Sirielle]

Bardzo dobra uwaga Jestem za akcentami i dierezami tylko na końcu wyrazów.

A tak w ogóle nie jest to pogląd dziś popularny ale jestem za nieodmienianiem imion typu Finwë. Chociaż z reguły je odmieniam, odkąd się uważa to za konieczne. Kiedyś chyba obcojęzycznych nazw własnych się nie odmieniało, tak, jak niektórych nazwisk Dziś tendencja do odmiany nazwisk na siłę daje czasem śmieszne efekty.

[Alqualaure]

Mi w podstawówce do głowy wbijano odmianę nazwisk typu Linde, Lange - Lindego, Langego, więc tak mi zostało. Nie jestem natomiast pewna odmiany imion z o na końcu, niby się odmienia, ale czasami to po prostu źle brzmi.
A imion typu "Elu" - nie odmienia się wcale, prawda? Bo nie mam pojęcia, jakby to mogło być.

[M.L.]

Nie jestem żadnym specjalistą w tym względzie. Co więcej jestem przyzwyczajony do tlumaczenia Skibniewskiej, która nie zaznaczała ani dierez ani akcentów.
Jak słusznie Alqualaure zaznaczyła zasady stworzone przez Tolkiena odnoszą się do j. angielskiego, więc nie musimy się nimi przejować.
Język polski ma swoją specyfikę i dierez nie potrzebuje. Z tego względu dierezy mogą w poslim pełnić wyłącznie funkcję estetyczną. Dlatego powinny albo być używane w każdej sytuacji, albo w żadnej. Nie ma bowiem racjonalnego, z punktu widzenia polskiej gramatyki, powodu, by je stosować w jednej sytuacji, a w innej nie. Wyjściem byłoby nieodmienianie tolkienowskich nazw własnych, jak proponuje Sirielle, ale to se ne vrati.
Co do akcentow, to mamy tradycję ich zapisu w słowach i nazwach własnych, ktore nie uległy polonizacji, stąd ich stosowanie jest sensowne i na miejscu, tym bardziej, że wpływają na wymowę.
A jako że używamy akcentów, to czemu nie dierezy, jako element estetyczny, tyle, że wtedy, w każdym przypadku, a nie tylko na końcu słowa.

[Alqualaure]

[Kaile]

jeszcze jest "eä" w Eärendil

dierezy o ile sie nie myle byly po to, zeby ta samogloska byla czytana a nie omijana jakby pewnie Anglicy robili na koncu slowa. W polskim nie maja sensu, ale jak juz je pisac.. to wszedzie, bo przeciez w polskim jest tak samo niepotrzebna w slowie FINWE jak i FINWEGO, i tak i tak Polak to E przeczyta (a pewnie tez przez W, ale to inna sprawa ). Wiec albo stawiac wszedzie, albo nigdzie..

[Alqualaure]

W Earendilu jest, i owszem, ale jak chcesz to odmienić, by miało to wpływ na "ea", co?

[Miriel]

Język polski jest językiem, w którym nazwy własne, jeśli to jest możliwe z punktu widzenia gramatycznego, się odmienia (zostawiając jednak pisownię oryginalną), i nie ma znaczenia, czy są to obce nazwy czy własne. Czasami na to, czy odmieniamy, wpływa przyswojenie nazwy w języku polskim, dlatego słowa obce nawet o takiej samem budowie i końcówkach czasami po polsku odmieniamy, a czasami nie, i wyznacznikiem nie jest tu gramatyka, ale właśnie stopień przyswojenia. Dlatego nie trzeba na siłę ujednolicać takich przyzwyczajeń, jak to, że "Ëa" się raczej odmienia, a "fëa" raczej nie. Często jednak się odmienia "w Nargothrondzie", ale za to "w Rivendell", "w Hithlumie", ale "w Doriath" (chociaż jest i forma "w Doriacie", która jest poprawna, choć wygląda dziwnie), byłabym przeciwna ujednolicaniu tego i tworzenia w tym momencie jakichś zasad.

Ja i ta zawsze będę pisała akcenty i dierezy tam, gdzie pisał je Tolkien, i również w odmianie.

Ale co tam, też mogę dorobić do tego jakąś ideologię, proszę: na przykład poprawny po polsku jest zapis nazwiska Almodóvar, z diakrytykiem nad "o", chociaż ten diakrytyk spełnia swoją rolę i ma rację bytu tylko dla języka hiszpańskiego, a każdy Polak wymówi to nazwisko tak samo, bez względu na to, czy zapis będzie "Almodóvar", czy "Almodovar". Nie słyszałam, żeby ktoś postulował wyrzucenie diakrytyku z tego powodu, że po polsku on nie pełni żadnej roli, albo nawet z bardziej zrozumiałego względu, że Polak mógłby przeczytać to nazwisko jako "Almoduvar"